زیارتگاه حضرت فاطمه معصومه (س) مجموعه‌ای آرامگاهی در مرکز شهر قم است، جایی که حضرت فاطمه معصومه، خواهر امام رضا (ع)، در آن آرمیده‌اند. این آرامگاه یکی از مهم‌ترین مراکز مذهبی ایران به‌شمار می‌آید و در طول قرون متمادی بارها بازسازی و آراسته شده است.
📜 مراحل تاریخی:
- قرن سوم هجری: نخستین بنای گنبدی از آجر و گچ به‌دستور زینب، دختر محمد تقی، ساخته شد.
- قرن ششم هجری: امیر مظفر احمد به استاد محمد بن ابی طاهر کاشی مأموریت داد تا کاشی‌هایی برای این حرم بسازد.
- دوره صفوی: شاه طهماسب بنای آجری جدیدی ساخت و آن را با موزاییک تزئین کرد؛ شاه عباس دوم و شاه صفی اول در کنار آن مدفون‌اند.
- دوره قاجار: فتحعلی‌شاه گنبد را با نقره پوشاند؛ ایوان آینه و صحن عتابک نیز در این دوره افزوده شدند.
- قرن بیستم: در سال ۱۹۲۲ روشنایی الکتریکی نصب شد؛ در سال ۱۹۹۸ بازسازی گسترده‌ای با تزیینات سنگ مرمر انجام گرفت.
- سال ۲۰۰۱: گنبد به‌طور کامل بازسازی و دوباره طلاکاری شد.
💎 گنبد و زیارت:
گنبد بارها بازسازی و طلاکاری شده و ارتفاع کنونی آن به ۳۲ متر می‌رسد. زیارت‌نامه حضرت فاطمه معصومه (س) از امام علی بن موسی الرضا (ع) نقل شده و نسخه‌ای کهن از آن در کتابخانه آستان قدس رضوی نگهداری می‌شود.
⚰️ مدفونان در حرم:
در مجموعه حرم، افراد زیر به خاک سپرده شده‌اند:
- چهار شاه صفوی: شاه عباس دوم، شاه صفی اول، شاه سلیمان اول و شاه سلطان حسین.
- دو شاه قاجار: فتحعلی‌شاه و محمدشاه، همچنین چند شاهزاده و مقام دولتی دیگر.
در سال ۱۹۸۴ قبور این افراد پاک‌سازی و سنگ‌قبرها به موزه حرم منتقل شد.
معرفی بازار قدیم قم
بازار قدیم قم یکی از جاذبه‌های دیدنی شهر قم است که با دو بخش «بازار کهنه» و «بازار نو» در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
آدرس: خیابان طالقانی، حدفاصل خیابان ۱۹ دی و خیابان عمار یاسر، نزدیک به حرم مطهر حرم حضرت معصومه.
زمان تقریبی بازدید: حدود ۲ تا ۳ ساعت.
بازدید رایگان است.
تاریخچه
بخش‌های اولیه بازار متعلق به دوره سلجوقی و ایلخانی هستند، ولی بخش عمده‌اش در دوره صفوی و قاجار شکل گرفته است
در زمان پهلوی نیز توسعه یافته و قسمت‌هایی الحاق شده‌اند
در تاریخ ۱۶ آذر ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۹۳۷ به‌عنوان اثر ملی ایران ثبت شده است
معماری
- بازار شامل دو راسته سرپوشیده با سقف گنبدی است که نور و تهویه از طریق دریچه‌هایی در سقف انجام می‌شود
- مصالح به‌کاررفته شامل خشت، آجر، گل و سنگ هستند
- بخش «تیمچه بزرگ» از معماری شاخص بازار است: سقف عظیم با پوشش آجری، طاق‌های مستطیلی و گچ‌بری زیبایی داردبخش‌های مختلف بازار
- بازار کهنه: بخش شرقی خیابان طالقانی، با بافت قدیمی‌تر، بعضاً تردد خودرو دارد، آب‌انبار نیز در آن قرار دارد.
- بازار نو: حدود یک کیلومتر طول دارد؛ راسته، سرا، تیمچه و چهارسوق‌هایی دارد؛ معماری آن ارتفاع بیشتری دارد، طاق‌های آجری و نورگیرهای سقف به‌صورت «قلب»شکل دیده می‌شوند
- تیمچه بزرگ: در بخش بازار نو واقع شده و برای تجارت فرش ساخته شده است. دارای دو ورودی از راسته بازار نو است. بهترین زمان بازدید
فصول بهار و پاییز برای بازدید توصیه می‌شوند چون هوا مطبوع‌تر است. در ایام عید نوروز و تابستان به‌دلیل شلوغی، تجربه بازدید ممکن است خسته‌کننده‌تر باشد.
نکات بازدید
- در بازار اجناسی متنوع عرضه می‌شوند از جمله ظروف مسی، پوشاک، پارچه، لوازم‌خانگی، خوراکی و غیره.
- ساعات کاری تقریباً از ساعت ۱۰ صبح تا ۱۹ (هر روزه) است
- دسترسی به بازار آسان است چون در مرکز شهر واقع شده، اما یافتن جای پارک خودرو ممکن است دشوار باشد
- پیشنهاد می‌شود از سمت حرم مطهر وارد بازار شوید: ابتدا وارد بخش بازار نو شده، سپس به بازار کهنه بروید.
درباره خانه تاریخی طباطبایی، قم:
معرفی
خانه تاریخی طباطبایی در شهر قم واقع شده است و یکی از ساختمان‌های زیبا با معماری دوره دوره قاجار می‌باشد.
معماری و ویژگی‌ها
- این خانه دارای حیاط مرکزی است و معماری آن شامل طاق‌ها، آجرکاری‌ها و پنجره‌های رنگی می‌باشد.
- در زمان حال بخش‌هایی از آن به رستوران یا کافه تبدیل شده است، بنابراین ترکیبی از کاربری تاریخی و مدرن دارد.
- فضای داخلی و طرح بنا نشان‌دهنده زندگی سنتی ایرانی در آن دوره است.
نکات بازدید
- بازدیدکننده‌ها می‌توانند علاوه بر مشاهده معماری، در فضای تاریخی آن غذا یا نوشیدنی میل کنند و تجربه‌ای متفاوت از محیط‌های بازدید معمول داشته باشند.
- موقعیت شهر قم و نزدیکی به دیگر آثار تاریخی، این خانه را به گزینه‌ای مناسب برای بازدید تبدیل کرده است.
کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی
- این کتابخانه در شهر قم واقع است و یکی از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های ایران به شمار می‌رود
- تأسیس آن در سال ۱۳۴۴ (خورشیدی) توسط آیت‌الله مرعشی نجفی انجام گرفت که با هزینه‌ی شخصی خود به جمع‌آوری منابع پرداخت
- مجموعه این کتابخانه شامل حدود ۶۰۰٬۰۰۰ جلد کتاب چاپی، ۸۵٬۰۰۰ عنوان نسخه خطی و هزاران میکروفیلم و سند ارزشمند است.
- بخش‌های مختلف آن عبارت‌اند از: تالارهای عمومی و حوزوی، مرکز پژوهش نسخه‌های خطی، مرکز حفاظت منابع، مرکز فناوری اطلاعات، و بخش‌هایی تخصصی مانند فرادانش جغرافیایی و قم‌شناسی
- مدیریت کتابخانه بر عهده خانواده موسس است و از سال ۱۳۷۶ به‌عنوان مؤسسه عمومی غیردولتی شناخته شده و بخشی از بودجه آن دولت تأمین می‌کند
